نظام آموزشی برای شکل‌گیری و تداوم نیازمند مبانی، منابع تولید علم، اهداف، نیازسنجی، برنامه‌ریزی، مدیریت، نیروی انسانی، متون و مراکز آموزشی است. البته، برای عبور از بحران‌ها و رسیدن به دست‌آوردهای نظام آموزشی، این امور به تنهایی کافی نیست، بلکه باید از یک دسته عوامل اصلی و فرعی، سلبی و ایجابی، زمینه‌ساز و تأثیرگذار بر روند پیشرفت کمی و کیفی نظام آموزشی کمک گرفت. براساس اهمیت موضوع در فهم تاریخ علمی امامیه، این پژوهش برای شناخت عوامل مهم، زمینه‌ساز و تأثیرگذار بر نظام آموزشی امامیه در پنج قرن نخست به دلیل فراز و نشیب فعالیت‌های علمی و آموزشی، صورت گرفت و روشن گردید، عوامل و پیش‌ران‌های اصلی بر شکل‌گیری و تداوم و عوامل فرعی بیشترین سهم را در توسعه کمی و کیفی نظام آموزشی داشته‌اند. در این میان عوامل سلبی اگرچه مشکلاتی را برای فرآیند آموزش ایجاد کرده‌اند، اما نقش اثرگذار بر خروج ار بحران‌ها را داشته‌اند.