استادیار دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران. ، shghazavi@ut.ac.ir
چکیده: (6807 مشاهده)
زعامت و رهبری امت اسلامی بعد از رحلت رسول خدا(ص) از جنجالی‌ترین مسائل جامعه اسلامی از گذشته تاکنون بوده است. این که رسول خاتم(ص) برای استمرار دعوت اسلام در آینده چه سازوکاری را اندیشیده و به‌انجام رسانده است، با نگرش‌هایی چند قابل بررسی است. در نگرش نقلی، آیاتی از قرآن و انبوهی از روایات به لحاظ تفسیری و تاریخی قابل توجه است. پژوهش پیشرو بامحور قرار دادن این حدیث رسول اکرم(ص): «إِنَ عَلِیا مِنِّی، وَ أَنَا مِنْهُ، وَ هُوَ وَلِی کُلِّ مُؤْمِنٍ مِنْ‌بَعْدِی» و با تمرکز بر اصطلاح «ولی» می‌کوشد با عنایت به سخنان، استنادات و ارجاعات خلفای مسلمان و به‌ویژه سه خلیفه نخست به آن، از نقطه نظر تاریخی و به روش تحلیلی، از این اصطلاح قرآنی معناشناسی دقیقی در راستای مسئله جانشینی رسول اعظم(ص) ارایه نماید. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد، کاربرد این اصطلاح در سخنان و استنادات سه خلیفه نخست صراحت در مفهوم اولویت در تصرف، زعامت، جانشینی و سرپرستی جامعه دارد چنان‌که فهم مردم آن زمان نیز در مواجهه با سخنان خلفا به‌روشنی بر همین امر تاکید و گواهی می‌دهد.
