1- دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران. (نویسنده مسئول) ، M_Zamani@mshdiau.ac.ir 2- استادیار، گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، بجنورد، ایران.
چکیده: (465 مشاهده)
مساجد در زمره مهم‌ترین ابنیه تاریخ تمدن اسلامی بوده است. در طول تاریخ تمدن اسلامی معماری مسجد دچار تحولاتی گشته است اما برخی از اصول و مفاهیم آن همواره ثابت بوده‌اند. یکی از مفاهیم مهم مساجد فضا می‌باشد که معماری اسلامی به بهترین نحو آن را شکل داده است به‌طوری‌که دارای ساختاری قدرتمند در بنای مساجد می‌باشد. مساجد خراسان، جزء نخستین ابنیه تاریخ و تمدن مبتنی بر اسلام هستند که در سبک‌های آذری و خراسانی الگوی دیگر مساجد ایران بوده‌اند. در معماری مساجد خراسان، مفاهیمی نهفته است که ریشه در اعتقادات، تاریخ و فرهنگ مسلمین دارد. یکی از این مفاهیم عوالم سه‌گانه است که از زمان حکمت اشراق مطرح گشته و در حکمت ملاصدرا به کمال رسیده است. وی اشاره به سه عالم مادی، مثالی و عقلی دارد و برای هر یک ویژگی منحصربه‌فردی قائل است. با فرض اینکه مبانی حکمی، یکی از عوامل تاثیرگذار بر شکل‌گیری مساجد خراسان است، پژوهش حاضر بر آن است تا به چنین سؤالاتی پاسخ دهد: ساختارمندی فضای معماری مساجد سنتی خراسان بزرگ به چه صورت است؟ این ساختار فضایی چگونه بر عوالم سه‌گانه منطبق است؟ بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی نحوه ساختارمندی معماری سنتی مساجد خراسان و روشن‌سازی نحوه انطباق آن بر عوالم سه‌گانه می‌باشد که از روش توصیفی ـ تحلیلی با راهبرد استدلال منطقی بهره گرفته است. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد فضاهای اصلی مسجد به سه دسته فضای بسته، نیمه‌باز و باز قابل تقسیم می‌باشد که مفاهیم آنها بر مبانی عوالم سه‌گانه منطبق است.
Zamani M, Akbari A. The architectural structure of the traditional mosques of Great Khorasan in Islamic civilization according to the analysis of the three worlds in the period of the Seljuks to the Safavids (6th to 11th centuries). - 2023; 14 (52) :111-136 URL: http://tarikh.maaref.ac.ir/article-1-1983-fa.html
زمانی محبوبه، اکبری امیر. ساختارمندی معماری مساجد سنتی خراسان بزرگ در تمدن اسلامی بر مبنای تحلیل عوالم سه‌گانه در عصر سلجوقیان تا صفویان (قرن ششم تا یازدهم). تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. 1402; 14 (52) :111-136
