تأثیرپذیری علم از مبانی متافیزیکی از مسائل بنیادین فلسفه علم است که ارتباط نزدیکی با مسئله اسلامیسازی علوم دارد. مقاله حاضر با تکیه بر دیدگاههای فیلسوفان جدید علم مانند پوپر، لاکاتوش، کوهن و برت و با الهام از آرای سید حسین نصر درباره ابتنای علوم اسلامی بر اصول دین اسلام، در بررسی موردی دانش جغرافیا کوشیده است بخشی از این اصول را که ملهم از قرآن است، شناسایی کند. با توجه به فراوانی چشمگیر منابع جغرافیایی در گستره تمدن اسلامی، در این مقاله سه کتاب صوره الأرض، معجم البلدان و تقویم البلدان واکاوی شدهاند. افزون بر نگاه خاص قرآن به سودمندی علم که بر کارکردهای دینی و اجتماعی دانش جغرافیا اثر گذاشت، به نظر میرسد این آموزهها نیز بر دانش جغرافیا تأثیرگذار بودهاند: سلسله مراتب هفتگانه هستی، پیوند جغرافیا با تاریخ و وجه عبرتآموزی آن، اماکن مقدس مذکور در قرآن و مؤلفههای جغرافیایی این جهانی قرآن مانند آب، گیاهان، حیوانات، کوهها و راهها.
منصوری زهرا. مبانی متافیزیکی علوم طبیعی در تمدن اسلامی؛ بررسی موردی تأثیر آموزههای قرآنی بر دانش جغرافیا. تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. 1393; 5 (14) :7-32